Podsumowanie działań Polskiej Izby Książki w roku 2023
To był kolejny rok ważnych aktywności: prace nad wytycznymi dla branży odnośnie do toczących się zmian legislacyjnych, organizacja szkoleń w tym zakresie, wzmacnianie konsolidacji podmiotów rynku książki oraz solidarnościowe działania wspierające koleżanki i kolegów w Ukrainie. To najważniejsze obszary będące w centrum działań roku 2023.
Czternastu nowych wydawców wzmocniło szeregi PIK: Wydawnictwo Części Proste, wydawnictwo dziwny pomysł - imprint JOBB, Filtry, Nisza, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Fundacja Instytutu Reportażu (Dowody), Tajfuny, Wytwórnia, Tatarak, Polarny Lis, Widnokrąg, Fundacja Historia i Kultura, Pałac Dożów - imprint wydawnictwa New.H Publishing, Wydawnictwo Ossolineum.
Powstała nowa sekcja - Sekcja Wydawnictw Niezależnych, której przewodniczącą jest Magdalena Hajduk-Dębowska (Wydawnictwo Karakter). W procesie konstytuowania się jest także sekcja, która skupi wydawców literatury dziecięcej i młodzieżowej.
PIK inicjowała debatę dotyczącą dwóch imprez targowych w Warszawie w maju. W dyskusji online wzięło udział liczne grono wydawców.
Zespoły ds. legislacyjnych w PIK
Zespół prawników oddelegowanych przez członków Izby do prac z biurem PIK, we współpracy z innymi organizacjami przemysłów kreatywnych, opracował w 2023 roku ekspertyzy na temat prawnych warunków i ekonomicznych skutków wprowadzenia zerowej stawki VAT na książki i prasę oraz ulgi podatkowej na zakupy wydawnictw. W sprawie zerowej stawki VAT prowadzone były intensywne negocjacje w Ministerstwie Finansów. Niestety, pomimo inicjatywy ówczesnego ministra kultury, poprzedni rząd nie przychylił się do postulatów PIK i IWP. Temat zerowej stawki VAT na książki podjął z naszej inicjatywy kandydat do Sejmu a obecny minister finansów - Andrzej Domański. To daje szansę na nowe otwarcie starań na rok 2024.
Niezależnie przygotowaliśmy też ekspertyzę z dokładnym przedstawieniem skutków ekonomicznych i społecznych wprowadzenia ulgi podatkowej na zakup książki i prasy.
Intensywne prace zespołu prawniczego toczyły się także przy zgłębianiu konsekwencji, jakie podmiotom branży przyniesie wdrożenie dyrektywy o dostępności treści cyfrowych dla osób z niepełnosprawnościami. Konsekwentna realizacja wytycznych dla dostępności w terminach do roku 2025 dla nowości wydawniczych oraz do roku 2030 dla backlisty – to łączny koszt kilkudziesięciu milionów złotych! W tej sprawie zespół PIK prowadził konsultacje z zespołem Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, który opracował projekt ustawy wdrażającej dyrektywę.
Z okazji ŚDKiPA 2023 zorganizowany został webinar „Implementacja European Acessibility Act - co oznacza dla branży wydawniczej?”
Na agendzie stanęło także bardzo pilne i trudne wyzwanie dla branży: wdrożenie Krajowego Systemu Elektronicznych Faktur KSeF. O tym, co ten system oznacza dla podmiotów rynku książki członkowie Izby mogli dowiedzieć się dzięki zorganizowanemu przez PIK szkoleniu firmy PwC. W przygotowaniu jest stanowisko Izby wskazujące na poważne braki w opracowanym systemie KSeF.
Vivat Książka! Jak osiągnąć niższe koszty i zero waste na rynku wydawniczym?
Fora PIK w roku 2023 poświęcone były problematyce zrównoważonego rozwoju rynku książki. Wspólnie z Polską Izbą Druku zorganizowaliśmy dwie gorące dyskusje na temat cen i dostępności papieru dla produkcji wydawniczej. O wynikach sprawozdawał moderator tych spotkań Piotr Dobrołęcki na BookForum w grudniu 2023 r. razem z Eweliną Szyszkowską, która przedstawiła wyniki warsztatów wokół zrównoważonego rozwoju - link do webinaru na BookForum.Konferencja o tym, jak zwiększyć zyskowność wydawnictw odbyła się podczas majowych targów książki z udziałem gości zagranicznych Katrin Jacobsen z wydawnictwa Kiepenheuer&Witsch oraz Jeremy Neate - Research&Servicing Nielsen Bookdata. Warsztat „Dlaczego ten tytuł się nie sprzedał?”, który był przekrojową analizą „przestrzelonych” projektów wydawniczych i skutecznych praktyk prognozowania sprzedaży tytułów, prowadzony przez dr Sylwię Stano i Ewelinę Szyszkowską, odbył się w październiku na Międzynarodowych Targach Książki w Krakowie.
Ile książek tyle światów
Po raz kolejny działały kolektywne stoiska małych oficyn wydawniczych pod szyldem Komitywy Niszowych Wydawców. Na stoisku Komitywy w PKiN dwanaście wydawnictw popularyzowało różnorodność, bogactwo i wysoką jakość edytorską małych oficyn wydawniczych. Na targach książki w Katowicach natomiast organizacji kolektywnego stoiska towarzyszyły dwie imprezy głośnego czytania książek niszowych wydawców.
Izba od lat wspiera obok niszowych wydawców stacjonarne niezależne księgarnie, podsegmenty rynku gwarantujące biblioróżnorodność i dostępność, a co za tym idzie podstawy rozwoju czytelnictwa. W roku 2023 odbyło się kolejne bezpłatne szkolenie księgarzy, na których szukano odpowiedzi na następujące pytania:
1. jak dotrzeć do nieczytających dzieci i ich rodziców?
2. jak zwiększyć liczbę klientów księgarń?
3. jak dotrzeć z ofertą do szkół?
Szkolenie prowadzone przez ekspertów Fundacji Powszechnego Czytania było finansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Badanie środowiska akademickiego - jak korzystamy ze źródeł?
136 uczelni akademickich wzięło udział w badaniu PIK metodą CAWI (Computer Assited Web Interviewing), w którym uzyskano 2855 ankiet od pracowników naukowych i dydaktycznych oraz 5311 ankiet od studentów tych uczelni. Postawiono następujące pytania badawcze: Jakiego typu książek używała społeczność akademicka: oryginałów cyfrowych, oryginałów drukowanych czy też ich kopii? Jakie były źródła tych książek (jaki był do nich dostęp)? Jak ważna dla użytkowników książek (w ich różnych wersjach) była kwestia praw autorskich? Jak była oceniana własna uczelnia, jeśli idzie o zapewnienie dostępu do niezbędnych źródeł wiedzy? Jak oceniono biblioteki naukowe? Czy i jak dalece różniły się opinie kadry i studentów, jeśli idzie o badane kwestie?
Polska Izba Książki i Stowarzyszenie Wydawców Szkół Wyższych są mocno zaangażowane w dialog dotyczący komunikacji naukowej, prowadzony na platformie Komisji ds. wydawnictw naukowych przy KRASP. Towarzyszą temu formy indywidualnej współpracy z uczelniami, które dobrze służą pilotażowym projektom pogłębionej edukacji w zakresie przygotowywania przez pracowników uczelni zestawów lekturowych dla studentów z poszanowaniem zasad prawa autorskiego i z aktywnym udziałem bibliotek uczelnianych, pozyskujących odpowiednie formaty cyfrowe pożądanych publikacji
Badanie przeprowadzono pod kierunkiem dr. Pawła Kuczyńskiego, stałego naukowego konsultanta PIK. Badanie było możliwie dzięki wsparciu przez Stowarzyszenie Autorów i Wydawców COPYRIGHT POLSKA oraz grupę PWN.
Tales od EUkraine
Od momentu napaści Rosji na Ukrainę staraliśmy się okazać naszą solidarność z ukraińskimi wydawcami i księgarzami konkretnymi działaniami. Obok organizacji zdalnych spotkań łączących przedstawicieli rynków książki Polski i Ukrainy Izba włączyła się z dużym sukcesem w projekt Federacji Wydawców Europejskich (FEP) i Ukraińskiego Instytutu Książki (UBI) „Tales of EUkraine (TEUk)”, współfinansowany w ramach programu Kreatywna Europa. Jego celem jest drukowanie i dystrybucja dwujęzycznych wydań książek dla ukraińskich dzieci przesiedlonych w wyniku działań wojennych. Jest to wspieranie przez europejskich wydawców ich ukraińskich odpowiedników oraz okazanie solidarności z najsłabszymi ofiarami konfliktu poprzez to, co robią najlepiej: wydawanie książek. W ramach TEUk powstaje katalog praw autorskich 100 ukraińskich książek dla dzieci umożliwiający ich zakup. Przy wsparciu partnerów projektu i finansowaniu z grantów, wydawcy mogą nabywać prawa do książek i publikować je. Krajowe stowarzyszenia wydawców – a więc m. in. PIK – organizują realizację projektu i nadzorują dystrybucję, która opiera się na sieci organizacji pozarządowych, instytucji publicznych i innych podmiotach. Projekt będzie kontynuowany do października 2025 r.
W projekcie realizowanym w roku 2023 w Polsce wzięły udział dwa wydawnictwa. Łącznie wydały one 20 000 egzemplarzy dwujęzycznych wersji ukraińskich książek, które zostały w krótkim czasie i z dużym zaangażowaniem PIK-u rozdystrybuowane do potrzebujących. Dziękujemy wydawnictwu Debit oraz New.H Publishing za zaangażowanie i zapraszamy innych do włączenia się do projektu!
Podobnie jak w roku 2022 zorganizowaliśmy ważne spotkania z ukraińskimi koleżankami i kolegami: Ukraiński Instytut Książki oraz Polska Izba Książki zorganizowały prezentację na temat aktualnej sytuacji na ukraińskim rynku książki oraz dyskusję o znaczeniu literatury i książek dla pokoju. Kolejne spotkanie dotyczyło form pomocy dla ukraińskiego przemysłu wydawniczego w czasie wojny i po jej zakończeniu ze strony europejskich partnerów. Organizatorami tego dialogu byli: Ukraiński Instytut Książki, grupa Supporting Ukrainian Publishing Resilience and Recovery (SUPRR), Komisja ds. Wydawnictw Naukowych przy KRASP oraz Polska Izba Książki.
Gala 13. edycji PIK-owego Lauru
Wręczyliśmy nagrody promotorom czytania w trzech kategoriach:
Redakcja pisma „Guliwer”- Najciekawsza prezentacja książki i promocja czytania w mediach drukowanych
„Poczet Pisarzy Polskich” – audycja Radia Katowice, prowadzona przez prof. Ryszarda Koziołka i Ewę Niewiadomską - Najciekawsza prezentacja książki i promocja czytania w mediach audiowizualnych
„Alfabet Wojtusika” – podcast Łukasza Wojtusika - Najciekawsza prezentacja książki i promocja czytania w internecie”
Hestia za akcję Literacka Podróż Hestii - nagroda specjalna.
Jury PIK-owego Lauru 2023 obradowało w składzie: Sonia Draga – przewodnicząca/Polska Izba Książki, prof. Bernadetta Darska – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Barbara Jóźwiak – SAiW Copyright Polska, dr hab. Krzysztof Kowalik – Katedra Technologii Informacyjnych Mediów UW, Janina Koźbiel – Komitywa Niszowych Wydawców przy PIK, Grzegorz Majerowicz – Polska Izba Książki, prof. Anna Nasiłowska – Stowarzyszenie Pisarzy Polskich oraz Ewa Tenderenda-Ożóg – Biblioteka Analiz.
Wyłącznym sponsorem konkursu i nagrody było Stowarzyszenie Autorów i Wydawców COPYRIGHT POLSKA. Na uroczystej gali wysłuchaliśmy wykładu „Pożyczona Ziemia” prof. dr. hab. Zbigniewa Kundzewicza- hydrologa, klimatologa, profesora nauk o Ziemi.
Ulubiona Księgarnia Warszawy 2023
26 niezależnych księgarni znalazło się w finale konkursu „Ulubiona Księgarnia Warszawy 2023”. Zwyciężyły: Wrzenie Świata, Antykwariat Zakładka, Główna Księgarnia Naukowa im. Bolesława Prusa, Księgarnia Dwie Siostry i Księgarnia „Mamy to!”.
Organizatorem konkursu i fundatorem nagrody „Ulubiona Księgarnia Warszawy” jest miasto stołeczne Warszawa. Partnerzy konkursu to: Polska Izba Książki, Biblioteka Analiz oraz Stowarzyszenie Księgarzy Polskich Okręg w Warszawie. Nagroda „Ulubiona Księgarnia Warszawy” w ciągu trzech lat istnienia zyskała ogromną sympatię mieszkańców stolicy i na stałe wpisała się w kalendarz miejskich projektów kulturalnych. Polska Izba Książki jest jednym z inicjatorów konkursu.
Nagroda Literacka Unii Europejskiej 2023
Od 2009 roku Polska uczestniczy w konkursie o Nagrodę Literacką Unii Europejskiej – European Union Prize for Literature (EUPL). W konkursie bierze udział 13 lub 14 krajów spośród 41 łącznie uczestniczących, co oznacza, że każdy z krajów startuje co trzy lata. W 2023 kapituła Konkursu EUPL zmieniła regulamin konkursu tak, aby zwiększyć jego potencjał promocyjny. Krajowi organizatorzy dokonują wyboru jednej książki nominowanej do europejskiego finału konkursu. Z listy tych 13 nominowanych autorów zostało wyłonionych sześciu laureatów, w tym jeden główny. Wyboru dokonało siedmioosobowe Jury EUPL i ogłosiło swoją decyzję w czasie Targów Książki w Lipsku.
Polskie Jury w składzie: Agnieszka Budnik- literaturoznawczyni, krytyczka literacka (Uniwersytet A. Mickiewicza), Sonia Draga – prezes PIK, Krzysztof Grudziński- członek Rady PIK, prof. Ryszard Koziołek – literaturoznawca, historyk literatury (Uniwersytet Śląski)- przewodniczący Jury, Małgorzata Skowrońska – członek Rady PIK, Justyna Sobolewska – krytyczka literacka
wybrało w dniu 2 lutego zwycięzcę eliminacji krajowych EUPL2023.
Zwycięskim tytułem z Polski, kandydatem do Nagrody EUPL 2023 została książka Sabiny Jakubowskiej „Akuszerki”, Grupa Wydawnicza Relacja. Nagrodę Literacką Unii Europejskiej (European Union Prize for Literature) zdobyła Chorwatka Martina Vidaić za powieść “Stjenice”.
Wyróżnionych zostało pięciu autorów: z Cypru (Χάρη Ν. Σπανού/Hari N. Spanou), Estonii (TõnisTootsen), Finlandii (Iida Rauma), Francji (MaudSimonnot) i Kosowa (Ag Apolloni).
Polska Izba Książki promuje nagrodę EUPL w Polsce.