Księgozbiory wielkich Polaków
Tradycja gromadzenia książek w domach, choć swymi początkami sięga czasów starożytnych, na szerszą skalę rozpowszechniła się w XV wieku, wraz z nastaniem ery książki drukowanej. W dawnej Rzeczypospolitej prywatne biblioteki posiadali przede wszystkim duchowni oraz przedstawiciele magnaterii, szlachty i mieszczaństwa. Specjalistyczne zbiory gromadzili uczeni, pisarze, medycy.
W XIX wieku, wraz ze wzrostem znaczenia książki w życiu codziennym, tworzenie domowych księgozbiorów nabrało bardziej powszechnego charakteru. W Polsce okresu zaborów książka stała się istotnym narzędziem edukacji historycznej i patriotycznej. Wobec faktu utraty niepodległości gromadzenie dokumentów i ksiąg traktujących o potędze dawnej Rzeczypospolitej oraz dorobku kulturalnym narodu polskiego rozpatrywane było niemalże w kategoriach patriotycznego obowiązku. W sytuacji wynarodowienia szkolnictwa rola bibliotek domowych była bardzo istotna. Zaspokajały one potrzebę obcowania z książką, ale także kształtowały postawy patriotyczne wśród dzieci i młodzieży.
Prywatne księgozbiory wybitnych Polaków nierzadko stawały się zaczątkiem cennych kolekcji bibliotecznych, bądź stanowiły podwaliny słynnych, działających do dziś instytucji m.in. Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
A jak dziś wygląda tradycja gromadzenia książek w domach? Czy w dobie e-booków i audiobooków oraz powszechnego dostępu do Internetu domowe księgozbiory należałoby umieścić wśród reliktów przeszłości? Z pewnością nie. Jak wynika z sondaży i informacji przekazywanych w różnego typu mediach społecznościowych, wciąż jeszcze wiele osób nie wyobraża sobie mieszkania bez regałów zapełnionych ulubionymi książkami. Domowe księgozbiory, traktowane nie tylko jako element wystroju wnętrza, wciąż pozostają skarbnicą wiedzy, są źródłem intelektualnej rozrywki i estetycznej przyjemności.
* * *
Księgozbiór Ignacego J. Paderewskiego, wybitnego artysty i męża stanu, przechowywany w Ośrodku Dokumentacji Muzyki Polskiej XIX i XX w. im. I.J. Paderewskiego przy Instytucie Muzykologii UJ liczy ponad osiem tysięcy egzemplarzy książek, czasopism i druków muzycznych. Kolekcja ta stanowi odzwierciedlenie zainteresowań Paderewskiego i jego bliskich. Artysta był znanym poliglotą, w jego księgozbiorze znalazły się więc zarówno prace polskie jak i obcojęzyczne, często trudno dostępne w polskich bibliotekach. Spośród cennych i rzadkich publikacji wyróżnić można m.in. Statut kaliski z ilustracjami Artura Szyka, wydany w Monachium w 1932 r., czy Sonety krymskie A. Mickiewicza, wydane w 1930 r. w oficynie Samuela Tyszkiewicza we Florencji. Na licznych egzemplarzach z omawianego zbioru znajdują się dedykacje autorów lub ofiarodawców skierowane do Paderewskiego lub jego najbliższych. Księgozbiór udostępniany jest do celów badawczych na miejscu, w Ośrodku Dokumentacji Muzyki Polskiej XIX i XX wieku im. I. J. Paderewskiego, przy Instytucie Muzykologii UJ (ul. Westerplatte 10, Kraków).
Oprac. Justyna Szombara
Instytut Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Do pobrania:
Księgozbiory wielkich Polaków. Prezentacja